«قاصدک»؛ قاصد قصه‌های کودکان رشت
«قاصدک» یکی از دو کتابخانه سیار گیلان است که به 10 منطقه اطراف رشت خدمت‌رسانی می‌کند. «صمد رهبریار» مسئول این کتابخانه که به‌دلیل فعالیت‌های ترویجی خود در حوزه کتاب کودک، به‌عنوان مروج برتر به جمع برگزیدگان ششمین جشنواره تقدیر از مروجان کتابخوانی راه یافت، در این کتابخانه تمام تلاش خود را می‌کند که با کتاب، جهان کودکان را موسّع‌تر کند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در گیلان، عدالت در کنار آزادی و برابری از والاترین ارزش‌های اجتماعی است؛ ارزشی که به موجب آن باید منابع و فرصت‌های موجود در جامعه به‌طور یکسان و منصفانه میان افراد تقسیم شود. عدالت اجتماعی در جامعه مدنی لازمه پیشرفت و ارتقاء جامعه و همچنین حق همه افراد برای رشد و توسعه فردی است اما، این مهم تا چه اندازه در جامعه ما رعایت شده است؟ آیا میزان دسترسی به منابع و استفاده از امکانات برای فردی در روستایی دوردست با کسی که در شهر، مرکز استان و یا در پایتخت زندگی می‌کند، یکسان است؟
بگذارید سوالات را معطوف کنیم به حوزه کتاب و مطالعه؛ بسیاری از ما باور داریم که باید میزان مطالعه در جامعه بیشتر شود و مردم انس بیشتری با کتاب بگیرند، آرزو داریم مطالعه کتاب وارد سبک زندگی مردم شود و سرانه مطالعه افزایش یابد اما، آیا میزان دسترسی به کتاب در همه نقاط کشور یکسان است؟ چه راهکاری برای این دسترسی آسان وجود دارد؟ و اکنون از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟
کتابخانه سیار یکی از چندین پاسخی است که می‌توان به این پرسش داد؛ کتابخانه‌ای قابل حمل و نقل که کتاب و سایر منابع مطالعاتی را خود به دست دوستداران کتاب می‌رساند و تمام خدمات کتابخانه‌ای را به مراجعان ارائه می‌دهد. هدف از این گزارش هم معرفی یک کتابخانه سیار است که در طبیعت زیبا و پوشیده از جنگل در گیلان از روستایی به روستایی دیگر و از شهری به شهر دیگر سفر می‌کند تا قاصد کتاب‌هایی باشد که خوانده شدن را به انتظار نشسته‌اند.
کتابخانه سیار « قاصدک» ازجمله کتابخانه‌های زیرمجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی در رشت است که از سال 95 با 2500 نسخه کتاب کودک، نوجوان و بزرگسال و همچنین نشریات شروع به کار کرد. هدف از راه‌اندازی این کتابخانه ارائه کتاب به‌صورت امانت و با کمترین هزینه حق عضویت به محلات کم‌برخوردار بود؛ نقاطی که دسترسی به کتابخانه‌های مرکز استان یعنی شهر رشت برای شهروندان آنها سخت بود.
«صمد رهبریار»، کتابدار این کتابخانه، فارغ‌التحصیل در مقطع کارشناسی ارشد رشته ادبیات کودک و نوجوان است و به مدت 10 سال به‌صورت داوطلبانه در محیط‍‌های کتابخانه‌ای در حوزه کودک فعالیت کرده است. این تخصص و علاقمندی او باعث می‌شود که سال 98 به‌عنوان مسئول کتابخانه سیار قاصدک انتخاب شود و فعالیت خود را به‌صورت تخصصی‌تر دنبال کند.
او علاوه بر سرکشی منظم به 10 منطقه‌ای که کتابخانه سیار در آنجا ایستگاه دارد، با استفاده از تخصص خود، کارگاه‌ها و برنامه‌های مختلفی را برای کودکان و والدینشان برگزار کرده، تمرکز او روی تقویت هوش زبانی کودکان است و به همین جهت، کارگاه‌های مختلفی ازجمله قصه‌خوانی، بلندخوانی، شیوه درست انتقال قصه به کودکان و معرفی و نقد کتاب را (چه در محیط کتابخانه‌ای و چه در مسجد یا فضای آموزشی محلاتی که به آنها سر می‌زند)، برگزار کرده است.
فعالیت‌های ترویجی او البته تنها در اداره کتابخانه‌ها محدود نمی‌شود؛ یهزیستی، مدارس و مهدکودک‌ها هم از جمله مکان‌هایی هستند که «رهبریار» فعالیت‌های ترویجی خود در حوزه کتاب را با همکاری آنان برگزار کرده است. جمیع این اقدامات باعث شد که «صمد رهبریار»، مسئول کتابخانه سیار «قاصدک» در ششمین دوره تقدیر از مروجان کتابخوانی کشور، موفق به کسب عنوان مروج برتر کتاب شود.
کتابخانه سیار «قاصدک» طبق روال کتابخانه‌های عمومی بر اساس رده‌بندی سنی به متقاضیان کتاب می‌دهد. اما تمرکز اصلی‌اش روی حوزه کودک و نوجوان است. صمد رهبریار خود در این مورد میگوید: خیلی‌ها معتقدند که برای کتابخوان کردن یک کودک، باید خانواده‌اش کتابخوان باشند اما، من خانواده‌های بسیاری را دیدم که به اصرار کودک خود به سمت کتابخانه می‌آیند و خود نیز علاقمند به مطالعه کتاب می‌شوند و از من می‌خواهند تا به آنان کتاب معرفی کنم، من نیز با معرفی هدفمند کتاب سعی بر ارتقای ذائقه خانواده‌ها در امر کتابخوانی می‌کنم.
به گفته «رهبریار»، کتابخانه سیار «قاصدک» در یک دستگاه وانت آریسان قرار گرفته که پشت و کناره‌هایش کتاب چیده شده و یک کتابخانه هم در رشت به عنوان کتابخانه مادر در نظر گرفته شده است؛ تا این کتابخانه را پشتیبانی و منابع مورد نیاز آن را تهیه کند.
به عهده داشتن مسئولیت یک کتابخانه سیار، آن هم در گیلان با شرایط آب‌وهوایی خاص خود، چالش‌ها و شیرینی‌های ویژه‌ای هم دارد؛ دیدن کودکی که کتاب به دست مسیر زیادی را طی می‌کند تا به ایستگاه کتابخانه برسد و با شوق کتاب‌ها را تحویل داده تا کتاب جدید بگیرد، برای این کتابدار لذت‌بخش است، کمک کردن به خوانش کتاب‌های فارسی برای کودکان تالشی یا کودکان مهاجری از اردبیل و… که به زبانی غیر از فارسی صحبت می‌کنند و در بدو ورود به مدرسه دچار مشکل هستند و همچنین کمک به ارتقای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی از خوبی‌ها و شیرینی‌های کار این کتابدار است.
اما، سفر هر روزه او به مناطق زیبای اطراف رشت چالش‌هایی هم به همراه دارد. «رهبریار» در این باره میگوید: از آنجا که این نوع کار، تک کتابداری است، علاوه بر همه تخصص‌هایی که یک کتابدار باید داشته باشد، من باید به همه کارهای فنی ماشین نیز مسلط باشم. علاوه بر این، به علت آب و هوای ویژه در استان ما باید آماده هر نوع طوفان و تغییرات آب و هوایی نیز باشم، به‌خصوص در شمال وقتی به شدت باران می‌گیرد باید به سرعت بتوانم کتاب‌ها را جمع‌آوری کرده و ماشین را به محل امنی برسانم. مجموع این هیجان‌ها شیرینی این کار به اصطلاح رنگی را نشان می‌دهد، کاری که خستگی‌اش با حس خوب بچه‌ها رفع می‌شود.
فعالیت این کتابخانه نیز مثل سایر کتابخانه‌ها و سایر مشاغل با آمدن کرونا دستخوش تغییر و تحول شد؛ استان گیلان از همان ابتدای شیوع کرونا اوضاع وخیمی داشت و همین امر باعث تعطیلی همه کتابخانه‌ها شد اما، به گفته «صمد رهبریار» بیشترین تاثیر منفی این اتفاق متوجه کتابخانه‌های سیار شد. نبود کتابخانه در محلات باعث ریزش مخاطبان شده بود؛ مخاطبانی که اصولا به فضای مجازی هم دسترسی نداشتند و نمی‌شد از این طریق با همه آنها ارتباط برقرار کرد اما، او با اعضای کتابخانه تماس می‌گرفت و از این طریق کتاب‌های مورد نیاز آنها را به دستشان می‌رساند در دوره‌ای هم در یکی از همین روزهای کرونایی، با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی برای بچه‌ها در طرحی به نام «فراموشتان نمی‌کنیم» کتاب هدیه برد تا ارتباطش را همچنان با آنها حفظ کند.
«صمد رهبریار» معتقد است مسئول کتابخانه سیار باید خودش پیگیر حفظ اعضای کتابخانه باشد؛ او میگوید: «عشق، علاقه و همچنین داشتن تخصص و دانش به‌روز لازمه کار من است»؛ کاری که می‌تواند جهان کودکان را وسیع‌تر کند، به آرزوهای نوجوانان و جوانان پر و بال دهد و دنیا را برای بزرگسالان به جای قشنگ‌تری تبدیل کند چراکه به گفته مسئول کتابخانه سیار «قاصدک» دنیای هر کس به اندازه تعداد کلماتی است که یاد می‌گیرد.
خبرگزاری کتاب ایران (IBNA)
گزارشگر: فاطمه آصفی یزدی
عکس: مهسا میانجی